اثر پیگمالیون (Pygmalion effect) اشاره به یک پدیده روانشناختی است که بر اساس آن، افراد نسبت به سطح انتظارات دیگران از خودشان، واکنش‌های مستقیم نشان می‌دهند و در حقیقت در راستای انتظارات و ذهنیتهای سایرین، تغییر می کنند.
برای نمونه اگر معلمی (یا والدین) براین باور باشد که کودکی کند ذهن و تنبل است و این باور را به کودک منتقل کند حرف های منفی را (مثلاً به او بگوید «تو کودنی»، «تو نفهمی»، «تو گیجی» و …)، پس از مدتی کودک این موضوع را باور می کند و واقعاً توانایی و امید به یادگیری را از دست می دهد و واقعاً دیر یاد می‌گیرد و چه بسا که دچار عقب افتادگی شود.
همچنین عکس این حالت نیز صادق است و اگر کودک خوش اقبالی، در چشم معلم خویش تیز‌هوش جلوه کند و انتظارات بالایی از او برود، او هم تلاش خود را برای دست یافتن به چنین انتظاری بالاتر خواهد برد و واقعاً به پیشرفت و موفقیتهای بیشتری خواهد رسید
امروزه تاثیر این پدیده در سازمانها نیز مورد توجه جدی صاحبنظران دانش مدیریت قرار گرفته و با یک جستجوی ساده در این زمینه، تعداد زیادی مقالات منتشر شده با موضوع «تأثیر القای انتظارات مدیریت بر عملکرد کارکنان سازمان» و نیز «تکنیکهای مدیریتیِ استفاده از تأثیر این القائات در جهت بهبود بهره وری سازمانها» قابل دسترسی می باشند.
آیا اثر پیگمالیون واقعیت دارد؟
به جز مطالعات روزنتال در سال ۱۹۶۴، مطالعات بسیار دیگری نیز روی این مسئله انجام شده است که نتیجه‌ی اکثریت قریب به اتفاق آنها حاکی از درست بودن این پدیده بود.
اساس این اصل روانشناختی، خودشکوفایی است. هنگامی که انتظارات خاصی از شخصی داریم، تمایل داریم که آنها را با اقدامات خود، آگاهانه یا به صورت ناخودآگاه تقویت کنیم.
اقدامات عملی اثر پیگمالیون
اگر مدیری بپذیرد (یا وانمود کند) که افراد گروه او جزء بهترینها هستند، مطمئناً این افراد بهتر از سایر گروههای مشابه و هم استعداد -که مدیرانشان نظر دیگری دارند عمل خواهند نمود.
در حقیقت می توان گفت که مکانیسم تأثیرگذاری این القائات، از طریق افزایش یا کاهش سطح «اعتماد به نفس» در زیردستان بوده
و از طرفی میزان «تاثیرپذیری» افرادِ در معرضِ «اثر پیگمالیون» نیز، وابستگی مستقیم با سطح «اعتماد به نفس» ایشان دارد.
البته ناگفته پیدا است که اثر پیگمالیون، فراتر از یک تفکّر ظاهری بوده و تحقق آن نیازمند اقدامات عملی و دقت نظرهای خاص خواهد بود.
چطور از اثر پیگمالیون برای بهبود عملکرد کاری کارکنان استفاده کنیم؟
اثر پیگمالیون در واقع مثل یک چرخه عمل می‌کند. ما باورهایی داریم که رفتارمان را شکل می‌دهد.
رفتار ما باعث باورهایی در اطرافیانمان درباره ما می‌شود و عکس‌العمل‌هایی را در آنها برمی‌انگیزد که آن باورها را در ما تقویت می‌کنند و به تکرار رفتارهای پیشین منجر می‌شوند.
برای تغییر رفتار باید این چرخه را شکست و این دقیقاً کاری است که یک مدیر هوشمند آن را در جهت بهبود عملکرد کارکنانش انجام می‌دهد.
اهمیت اثر پیگمالیون
اثر پیگمالیون مهم است زیرا می‌تواند بر اعمال و رفتار ما تأثیر بگذارد و یک چرخه خودکفایی ایجاد کند.
برای اینکه بتوانیم بیشترین بهره را از دیگران ببریم، بسیار اهمیت دارد که بدانیم باورهای ما چگونه می‌توانند بر اعمال و رفتار ما تأثیر بگذارند.
با درک چنین مواردی، ما می‌توانیم به رشد و شکوفایی افرادی کمک کنیم که انتظارات ما از آنها کم است و یا اینکه حداقل مانع پیشرفت آنها نشویم.
